Outside the Old Town

Piłsudskiego 12

Monumentis patriae naufragio ereptis

Native monuments saved from the historical storm. 
The Emeryk Hutten-Czapski Museum
Wenecja 1

Pax tibi Marce Evangelista meus

Peace to you, Mark, my Evangelist.  

The tenement house called 'the Venetian House' comes from the 20th century. Above the entrance gate there is a mosaic of the winged lion - the symbol of Venice. This street is named 'Venice'.
Retoryka 7

Ars longa vita brevis
Art is long, life is short
The tenement house comes from the 19th century. The Latin sentence was translated by Horace of a phrase from Hippocrates Ό βίος βραχύς, ή δέ τέχνη μακρή, its Latin version is in the Seneca's treaty 'De brevitate vitae' (L) (On the shortness of life).

Festina lente

Make haste slowly

The second sentence on the same tenement house is the most favourite Emperor's Octavianus Augustus saying quoted by Suetonius in 'De vita Caesarum' (II, 25 – Divus Augustus) (The lives of the Caesars, The Life of Augustus), but the Roman Emperor,  according Suetonius, used the Greek version: σπεύδε βραδέως, accordingly Latin 'Festina lente'. 
Retoryka 9 

Faber est suae quisque fortunae

Each person is the architect of his own fortune.

The tenement house comes from the 19th century. The maxim is a fragment of a lost poem by Appius Claudius Caecus. He was a Roman consul twice and a famous censor. He was also the author of the set of maxims. 
Zwierzyniecka 15

Deus si nobiscum quis contra nos

If God is for us who can be against us.

The tenement house comes from the 20th century. A quotation is from Saint Paul,  Romans (8, 31). You can see the same quotation on the Wawel Hill and Karmelicka 35

Karmelicka 19

Per angusta ad augusta

Through adversity to greatness

The building comes from the 14th century. The inscription is above the gate of the Carmelites monastery. 

Karmelicka 35

Si Deus nobiscum quis contra nos 
If God is for us who can be against us.

The tenement house comes from the 19th century. A quotation is from Saint Paul,  Romans (8, 31). You can see the same quotation on the Wawel Hill and Zwierzyniecka 15.
Rynek Kleparski 15 / św. Filipa 16 

The corner house comes from the 20th century. Under this address there are three sentences two Latin and one Greek.

Rynek Kleparski 15  

Per multis suis peregrinationibus rei aedificandi peritus.

During his many travels in the art of building experienced. 

św. Filipa 16 

Amor patriae suprema lex esto.

Let love of the nativeland be the supreme law  

Νοΰς πάντα διεκόσμησεν

[read: Nus panta diekosmesen] 

Mind arranged everything 

The only one for now Greek maxim found on the walls of Cracow.

Helclów 2, The House of Seniors 

On the mould of the first floor there are 5 inscriptions, the quotations from the Bible,

Misericordes misericordiam consequentur. Mat.V.7
Blessed are the merciful, for they will be shown mercy.

Exaudita est oratio tua et elemosynae tuae commemoratae sunt in conspectu Dei.  
Ac. Ap. X. 31
Your prayer has been heard and your gifts to the poor have been remembered before God.

Estote misericordes. Luc. VI. 36 
Be merciful

Nomen  eorum vivit in generationem et laudem sunt in eorum nuntiet ecclesia.  
Eccle XLIV. 14.15
...but their name liveth for evermore ... and the congregation will shew forth their praise.

Pauper et inops laudabunt nomen tuum.   Psal. LXIII. 21

The poor and needy shall praise thy name.

Radziwiłłowska 8 b 
Vivos  voco
I call the living

An old church bell inscription is on the cartouche on the facade of the first floor. Radziwiłłowska 8b is just around the corner of the building Radziwiłłowska 8. 
Rakowicka 27, the University of Economics                 
Ora et labora
Pray and work

Saint Benedict's maxim is above the main entrance to the University of Economics.This is the motto of the Benedictine Order. 

University of Economics  (the main entrance)

The Rakowice Cemetery, Rakowicka 26

 Beati qui in domino moriuntur.

  Blessed who in the Lord die.

                                               

                                             

This sentence is on the facade of the cemetery chapel. The Rakowice cemetery is the largest and the most famous cemetery in Cracow.

In the different places

Prądnicka 35-37, Gabriel Narutowicz Hospital

Salus aegroti suprema lex

The safety of patients the supreme law

The maxim is a transformation of the fundamental Roman rule 'Salus rei publicae suprema lex' (The safety of the republic the supreme law).

Aleja Pokoju 67, M-1 Supermarket
...et lux in tenebris lucet, et tenebrae eam non comprehenderunt.
The light shines in the darkness and the darkness did not comprehend it. 

In the main hall of the supermarket M-1 there is an image, replica 'Pochodnie Nerona' (Nero torches) by Henryk Siemiradzki. The original picture is in the Sukiennice National Gallery on the Main Square. The above sentence is on the picture frame up and down. A quotation is from the Gospel of Saint John (1,5). 

ł

Wzgórze Wawelskie i Kanonicza

Dwie sentencje znajdują się na dziedzińcu wewnętrznym Wawelu, na portalach krużganków I piętra:

Respice finem 
Przewiduj koniec.

Jest to fragment starorzymskiej maksymy.

Exitus acta probat

Wynik czyny potwierdza.

Cytat Owidiusza z jego dzieła "Heroidy" (II, 85)

Si Deus nobiscum quis contra nos

Jeśli Bóg z nami, któż przeciw nam  

Napis znajduje się nad bramą wjazdową Zamku Królewskiego na dziedziniec arkadowy. Cytat pochodzi z Listu do Rzymian (8, 31) św. Pawła.

Domine, dilexisti decorem domus tu(a)e, non nobis Domine, non nobis, sed nomini tuo.

Panie, umiłowałeś majestat domu Twojego, nie nam Panie, nie nam, lecz imieniu Twojemu. 

Zdanie to jako fryz biegnie wokół bryły kaplicy Zygmuntowskiej znajdującej się pod złotą kopułą. Pierwsza część napisu: Domine, dilexisti decorem domus tuae fraza oparta na fragmencie psalmu 25,8, natomiast druga część inskrypcji zawiera fragment pierwszego wersetu psalmu 115,1, który w całości brzmi: Non nobis, Domine, sed nomini tuo da gloriam (Nie nam, Panie, lecz imieniu twojemu przydaj chwały). Wers ten był krótkim hymnem w języku łacińskim, używanym również jako modlitwa oraz wyraz pokory.

Corpora dormiunt, vigilant animae

Ciała śpią, dusze czuwają.

Inskrypcja wieńczy baldachim nad zejściem do krypty w Katedrze Wawelskiej. I nie jest to sentencja bezpodstawna, bo według legendy nocami katedrę nawiedzają trzy duchy. Wszystkie trzy zjawy wracają do swoich grobów o świcie. Nocami duchy snują się po katedrze, jęczą i błagają o modlitewne wsparcie.  

Exaltare super caelos Deus et super omnem terram gloria tua.

Bądź wywyższony nad niebiosa Boże i twoja chwała ponad całą ziemią.

Zdanie jest fragmentem psalmu 56, 6 a znajduje się na kartuszu bardzo wysoko umieszczonym na wieży zegarowej Katedry Wawelskiej, widoczny z podejścia od strony ulicy Kanoniczej.
Podejście na Wzgórze Wawelskie od strony ulicy Bernardyńskiej.  

Ulica Kanonicza

Kanonicza 25 

Nil est in homine melius bona mente

Nie ma w człowieku nic lepszego od dobrego umysłu.
Dom Jana Długosza pochodzi z XIV wieku, obecnie Uniwersytet Papieski Jana Pawła II.  Dom ten przebudowany został w duchu renesansowym, z tamtego okresu czasu pochodzi portal oraz umieszczony nad nim kamienny gzyms z tą łacińską maksymą. W II połowie XIX w. w parterowej narożnej izbie mieszkał i miał też pracownię rzeźbiarz Franciszek Wyspiański. Jego syn Stanisław, wielki poeta, dramaturg i malarz, w tym domu spędził dzieciństwo oraz lata szkolne. 

Kanonicza 21

Procul este profani
Trzymajcie się z dala niewtajemniczeni. 

Budynek zwany „Domem dziekańskim”, „Pałacem dziekanów”, „Dziekanką”. Piękna renesansowa rezydencja dziekanów kapituły krakowskiej wzniesiona w XVI w. Posiada niezwykle cenny manierystyczny portal z tym napisem na jego fryzie. Jest to cytat z „Eneidy” (ks. VI, wers 314) Wergiliusza. Były to słowa wypowiedziane przez Sybillę.

Kanonicza 22

Fraude perit virtus

Od oszustwa ginie cnota.

Budynek pochodzi z XV w., przebudowany w XVII. Obecnie pod tym adresem znajduje się restauracja „Pod Nosem”. Ponad trzema oknami na I piętrze znajdują się 3 sentencje, jedna z nich to: „Fraude perit virtus” (Od oszustwa ginie cnota) pochodzi z "Fasti" Owidiusza czyli Kalendarza poetyckiego (ks. II wers 227);

Nosce te ipsum

Poznaj samego siebie.

Budynek pochodzi z XV w., przebudowany w XVII. Obecnie pod tym adresem znajduje się restauracja „Pod Nosem”. Ponad trzema oknami na I piętrze znajdują się 3 sentencje, jedna z nich to: „Nosce te ipsum” (Poznaj samego siebie) to łacińskie dosłowne tłumaczenie sentencji starogreckiej: γνωθι σεαυτόν [czyt. gnothi seauton], maksyma ta widniała na frontonie świątyni Apolla w Delfach, następnie spopularyzowana przez Sokratesa. W obecnym łacińskim brzmieniu „Nosce te ipsum” przytoczył  Cyceron w traktacie „Tusculanae disputationes” (Rozprawy tuskulańskie) (I, 22, 52). 
Aurora musis amica

Jutrzenka przyjaciółką muz.

Budynek pochodzi z XV w., przebudowany w XVII. Obecnie pod tym adresem znajduje się restauracja „Pod Nosem”. Ponad trzema oknami na I piętrze znajdują się 3 sentencje, jedna z nich to: „Aurora musis amica” (Jutrzenka przyjaciółką muz). Pierwszy raz w łacińskiej wersji zdanie to zostało użyte jako tytuł dwuwiersza Jana Christeniusa (1599-1672).  

Kanonicza  16 

Mansuetioribus Camoenis

Łaskawym Muzom.

Kamienica z XV w., dawniej „Pod Motylem”, obecnie hotel „Copernicus”.  

Kanonicza 18

Nad oknami kamienicy znajduje się 7 sentencji pochodzących z dzieł: Owidiusza, Cycerona oraz Solona. Oto zbiór tych maksym:  
Operosū ē cūctis placere   
poprawnie: Operosum est cunctis placere

Trudno zadowolić wszystkich

Coscia mens rectio˜ aridet 

poprawnie: Conscia mens rectioni(s)  arridet

Świadomy słuszności umysł śmieje się.

Desperanda ne tentes 

Nie podejmuj wysiłku, gdy stracone nadzieje.  

Virtutis premiū gloria  

poprawnie: Virtutis premium gloria

Sława nagrodą dzielności

Perficienda aggredere  

Wszystko należy doprowadzić do końca

Virtus labore nitescit 

Dzielność od trudu błyszczy  
Durum alocu dis arceri 

poprawnie: Durum allocutum d(e)is arceri

Trudno powstrzymać się od zawezwania bogów. 

Kamienica pochodząca z XIV w. była pałacem biskupim. W XVI w. w budynku mieszkał Jan Andrzej Valentino, lekarz nadworny królowej Bony i króla Zygmunta Starego, był on nie tylko medykiem królewskim, ale także dworskim dyplomatą.  

Kanonicza 7

Dominus adiutor meus et protector meus

Pan wspiera mnie i chroni.

Kamienica „Pod Trzema Koronami” pochodzi z XIV w. Znajduje się tutaj portal o cechach gotycko-renesansowych ze zrekonstruowaną bramą, nad nim widnieje ten cytat, który jest wersetem z psalmu 17. Obecnie w budynku znajduje się Stowarzyszenie Pisarzy Polskich oraz trattoria „la Campana”.